Μετά από πολλούς ευφημισμούς, ωραιοποιήσεις, αλληγορίες που μας ταυτίζουν με άλλα ζώα, προσπάθειες να εξηγήσουμε σαν κάτι φυσικό την αλλόκοτη συμπεριφορά μας, εμείς που ονομαζόμαστε ανθρώπινο γένος έχουμε αποδείξει πως είμαστε κάτι παραπάνω από κακοί. Κακόβουλοι. Κακεντρεχείς. Και όπως λέει η αξιαγάπητη Αμήλια Μπραντ στο Interstellar: "Η φύση μπορεί να γίνει φοβερή, τρομακτική αλλά όχι κακή". Η κακία άνευ λόγου και αιτίας είναι προνόμιο δικό μας και μόνο.
Επειδή δε θέλω να γίνομαι απόλυτος, αναφέρω πως υπάρχουν καλοί άνθρωποι στην Ιστορία, δυστυχώς σε μειοψηφία σε σχέση με την υπόλοιπη κοινωνία. Στην πλειοψηφία όμως το ανθρώπινο γένος είναι υπεύθυνο για τις μεγαλύτερες φρικαλεότητες, σαδιστικές και ανούσιες, που έχουν καταγραφεί ποτέ. Ολοκαυτώματα, γενοκτονίες, αποτρόπαιοι βασανισμοί. Ενέργειες στις οποίες κανένα άλλο ζωντανό ον δεν προβαίνει, τουλάχιστον χωρίς καλή δικαιολογία. Ο ακτιβιστής Gary Yourofski έχει πει το εξής για να τονίσει την καταστροφή που έχει φέρει το ανθρώπινο γένος: "Αν οποιοδήποτε άλλο είδος είχε κάνει όσα έχουν κάνει οι άνθρωποι στη φύση, οι βιολόγοι θα το είχαν κατατάξει στην κατηγορία των παθογόνων ιών".
Μετά όμως από έναν τέτοιο πρόλογο που αφορά στην ίδια μας την κακία, τι σκοπό έχει αυτό το άρθρο; Μα φυσικά να κατανοήσει αυτήν την ανάγκη μας να είμαστε κακοί, να ωραιοποιούμε το κακό που κάνουμε και να προλάβει, αν είναι δυνατόν, επόμενα κακά που θα φέρει ανθρώπινο χέρι.
Πρώτον, από πού προέρχεται το κακό; Από άλλο κακό. Από την ανάγκη μας να ξεφύγουμε από το κακό που μας έγινε δημιουργούμε κι άλλο. Θεωρώντας δεδομένο πως η γονεϊκή συμπεριφορά είναι υπαίτια για το 90% περίπου της παιδικής συμπεριφοράς, μπορώ να πω πως η αδιαφορία των γονέων, η κακοποίηση των παιδιών, σωματική ή λεκτική, τα νεύρα και τα ξεσπάσματα, αυτές οι στιγμιαίες εκρήξεις θυμού που επαναλαμβάνονται με τα χρόνια είναι σίγουρο πως θα μεταδοθούν. Σαν παθογόνο γονίδιο που μεταφέρεται με την κληρονομικότητα. Ο αδιάφορος και σκληρός γονέας είναι ο ηθικός αυτουργός του εγκληματία που γεννά κι ανατρέφει. Κι όταν, μετά από πολλά χρόνια, αναρωτιέται τι έκανε λάθος, η απάντηση είναι πως έκανε πολλά λάθη, μικρά ή μεγάλα, τα οποία δεν πρόσεξε ή θεώρησε λεπτομέρειες. Αυτά τα λάθη βούλιαξαν και κρύφτηκαν στην ψυχή του παιδιού του, σαν πετραδάκια που πετάχτηκαν στο βυθό μιας λίμνης και μετά από χρόνια δημιούργησαν έναν καινούριο όγκο στην προσωπικότητα του παιδιού.
Δεύτερον, υπάρχει η ανάγκη μας να ωραιοποιούμε το κακό που κάνουμε. Φανταστείτε έναν κόσμο όπου ο κάθε εγκληματίας είχε συναίσθηση του κακού που έκανε. Ή ακόμα περισσότερο, να ένιωθε με την ίδια ένταση το κακό που διέπραττε. Ο κόσμος εκείνος γρήγορα θα απαλλασσόταν από εγκληματίες... Αυτό όμως δε συμβαίνει στον κόσμο μας, τουλάχιστον με τους συμβατικούς φυσικούς νόμους που ξέρουμε. Ο εγκληματίας όχι μόνο δεν νιώθει μέσα του το κακό που κάνει αλλά απομακρύνεται από αυτό. Η πιο εύκολη λύση είναι να αδιαφορεί, διότι υπάρχουν άνθρωποι που έχουν την ικανότητα να μένουν αναίσθητοι από όσα γίνονται γύρω τους. Όσοι δεν έχουν αυτή την "πολυτέλεια" προσπαθούν να το παίξουν αδιάφοροι και κοροϊδεύουν για χρόνια τον εαυτό τους, αναβάλλοντας συνεχώς την ερώτηση "γιατί το κάνω αυτό";
Τέλος, υπάρχει η κατηγορία ανθρώπων που κάνουν κακό έχοντας πλήρη επίγνωσή του. Αυτή η κατηγορία, προκειμένου να έχει εσωτερική γαλήνη, έπρεπε να βρει πολλές δικαιολογίες, άνετες και βολικές, για να καθησυχάζει εαυτόν για όσα εγκλήματα διέπραττε. Θα κάνω μια περιγραφή κάποιων από αυτές τις δικαιολογίες:
Ευφημισμοί. Έχω αναφερθεί παλιότερα σε αυτό, στο άρθρο μου περί κακοποίησης των ζώων. Χρησιμοποιούμε στη γλώσσα μας πιο ντελικάτες φράσεις, λιγότερο φορτισμένες, για να ξεχνάμε το πραγματικό μέγεθος της κτηνωδίας μας. Διότι η μπριζόλα "μας" είναι τεμαχισμένο πτώμα άλλου ζώου που σκοτώσαμε και πετσοκόψαμε. Όσο sugarcoating και να κάνουμε πάνω στην έννοια, είναι
αυτό και τίποτα λιγότερο. Επίσης, η "υπεξαίρεση" είναι κλεψιά. Ληστεία. Είναι το ίδιο κακή με το να μπούμε στο σπίτι κάποιου και να κλέψουμε τα υπάρχοντά του, καθώς αυτός χάνει περιουσίες, σπίτια, παιδιά ή την ίδια του τη ζωή από την ανέχεια. Η αστυνομική "καταστολή" είναι βίαιη συμπεριφορά, που απαρτίζεται από άγριο ξυλοκόπημα, ρίψη χημικών ουσιών τυφλά σε ανθρώπους και πολλή, πολλή κτηνωδία.
Επίσης, "ανεξαρτησία", "ελευθερία λόγου", "ελεύθερη οικονομία". Μάλιστα. Η ανθρώπινη φυλή αποδεικνύει περίτρανα και σε κάθε περίσταση την αγάπη της προς την εξουσία, από την παιδική ηλικία μάλιστα, όπου τα χούγια δεν κρύβονται. Οπότε χρησιμοποιεί ωραίους, πηχυαίους τίτλους για να κρύψει από πίσω την άθλια και άνιση συμπεριφορά της. Διότι η ανεξαρτησία είναι για όσους έχουν περιουσία. Η ελευθερία λόγου είναι για όσους δεν βλάπτουν (λίγο ή πολύ) το κοινό αίσθημα με άβολες αλήθειες. Η ελεύθερη οικονομία είναι ελεύθερη για τους πλούσιους. Οι υπόλοιποι είναι δεμένοι χειροπόδαρα...
Έπειτα, αλληγορίες που μας ταυτίζουν με άλλα ζώα. Οι μύθοι του Αισώπου κάνουν αυτήν τη δουλειά εδώ και αιώνες. Έτσι ταυτίζοντας τη συμπεριφορά μας (με ατυχή παραδείγματα) με ζώα τη νιώθουμε πιο φυσική. Π.χ. ένας άνθρωπος που είναι "πονηρός σαν αλεπού" δεν σχετίζεται με την βιοποριστική πονηριά του ζώου αλλά ορέγεται στην εκμετάλλευση, τη ζήλια, την εξουσία και την ποδοπάτηση δικαιωμάτων (σε μικρό ή μεγάλο βαθμό). Κάποιος που είναι "κακός σαν λύκος" δεν κυνηγά την απαραίτητη τροφή του αλλά κυνηγά άλλους ανθρώπους για να τους καταστρέψει με τον τρόπο του. Και τα παραδείγματα είναι πολλά...
Η καλύτερη όμως ανθρώπινη μέθοδος για να δικαιολογήσουμε την κακή συμπεριφορά μας είναι πολύ εφευρετική. Είναι ό,τι πιο έξυπνο έχει δημιουργηθεί ποτέ εδώ και χιλιετίες και καλύπτει τη συνείδηση εκατομμυρίων ανθρώπων στον κόσμο. Αναφέρομαι φυσικά στην ύπαρξη του Διαβόλου, ο οποίος είναι ίσως "ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου" (η αναφορά που κάνω δεν έχει θρησκευτική προέκταση διότι δεν ψάχνω το αν υπάρχει ή όχι ούτε κρίνω τα χαρακτηριστικά του ή την δική του στάση - απλά τον αναφέρω ως το σημαντικότερο εργαλείο του ανθρώπινου γένους για να ρίχνει αλλού τις ευθύνες του). Αυτό το απόλυτα ευθυνοφοβικό κατασκεύασμα είναι σαν ένα τοτέμ των αρχαίων φυλών που το εξορκίζουμε για να φύγει το κακό από πάνω μας. Είναι κάπως αστείο αν το καλοσκεφτείτε: κάνω μια κακή, αναίτια πράξη και μετά λέω πως ο Διάβολος με έβαλε, με τύφλωσε, μου θόλωσε το μυαλό κτλ. Να λείπουν οι λεπτομέρειες...
Το ζήτημα είναι πως για να έχουμε συναίσθηση του κακού που κάνουμε πρέπει (είναι απολύτως απαραίτητο) να το νιώσουμε σε όλη του την ένταση και να το δεχτούμε ως δικό μας. Διότι η μετάνοια έρχεται μόνο με κατανόηση και ταπείνωση. Οπότε η εύκολη λύση του Διαβόλου βρίσκεται ανάμεσα σε μας και τη συναίσθηση, την μετάνοια, την βελτίωση. Όταν για να αμυνθούμε και να υπερασπιστούμε την αθωότητά μας το εξιλαστήριο θύμα είναι ένα πανάρχαιο κακό πνεύμα, τότε ποτέ μας δε θα βελτιωθούμε. Θα κάνουμε τα ίδια κακά κατ' επανάληψιν χωρίς καμία τύψη. Διότι είναι "υπεράνθρωπο" να είμαστε αναμάρτητοι: είμαστε κατώτεροι, αδύναμοι, επιρρεπείς. Επειδή μας βολεύει. Όπου μας βολεύει. Όταν όμως δεχτούμε την άφεση αμαρτιών (τι βολικό, ένας άνθρωπος να αίρει τις αμαρτίες άλλων ανθρώπων στο όνομα μιας ανώτερης δύναμης) είμαστε καθαροί, έτοιμοι να αμαρτήσουμε και πάλι, να εκμεταλλευτούμε, να καταπατήσουμε και άλλα πολλά εξίσου χαριτωμένα.
Τελικά υπάρχει ανάγκη να σχεδιαστεί το μοντέλο του "Κακού" στον κόσμο. Πρέπει. Για το καλό των ανθρώπων. Αρκεί να μην είμαστε εμείς αυτό. Διότι τη στιγμή που θα συνειδητοποιήσουμε πως στον κόσμο εμείς, το πλάσμα με τον εξελιγμένο εγκέφαλο, είμαστε υπεύθυνοι για ΟΛΑ όσα κάνουμε, το σύστημα θα καταρρεύσει. Και αυτό δεν επιτρέπεται. Δε βολεύει. "Δεν κάνει". Οι άνθρωποι πρέπει να βγαίνουμε αλώβητοι, ενώ ο κίνδυνος πρέπει να είναι εξωτερικός και αόρατος κι εμείς χρησιμοποιούμε μάτι, φυλαχτά και γητειές για να το διώξουμε. Καταστροφικοί ιοί, άγρια μυθικά θηρία, σκοτεινά πλάσματα, ιμπεριαλιστές εξωγήινοι, κακά πνεύματα κι άλλοι πολλοί φανταστικοί μας φίλοι που κάνουν καλό στην ψυχολογία μας, παίρνοντας για χάρη μας και χωρίς συζήτηση όλες μας τις αμαρτίες και την ταμπέλα του "Κακού".
Επειδή δε θέλω να γίνομαι απόλυτος, αναφέρω πως υπάρχουν καλοί άνθρωποι στην Ιστορία, δυστυχώς σε μειοψηφία σε σχέση με την υπόλοιπη κοινωνία. Στην πλειοψηφία όμως το ανθρώπινο γένος είναι υπεύθυνο για τις μεγαλύτερες φρικαλεότητες, σαδιστικές και ανούσιες, που έχουν καταγραφεί ποτέ. Ολοκαυτώματα, γενοκτονίες, αποτρόπαιοι βασανισμοί. Ενέργειες στις οποίες κανένα άλλο ζωντανό ον δεν προβαίνει, τουλάχιστον χωρίς καλή δικαιολογία. Ο ακτιβιστής Gary Yourofski έχει πει το εξής για να τονίσει την καταστροφή που έχει φέρει το ανθρώπινο γένος: "Αν οποιοδήποτε άλλο είδος είχε κάνει όσα έχουν κάνει οι άνθρωποι στη φύση, οι βιολόγοι θα το είχαν κατατάξει στην κατηγορία των παθογόνων ιών".
Μετά όμως από έναν τέτοιο πρόλογο που αφορά στην ίδια μας την κακία, τι σκοπό έχει αυτό το άρθρο; Μα φυσικά να κατανοήσει αυτήν την ανάγκη μας να είμαστε κακοί, να ωραιοποιούμε το κακό που κάνουμε και να προλάβει, αν είναι δυνατόν, επόμενα κακά που θα φέρει ανθρώπινο χέρι.
Πρώτον, από πού προέρχεται το κακό; Από άλλο κακό. Από την ανάγκη μας να ξεφύγουμε από το κακό που μας έγινε δημιουργούμε κι άλλο. Θεωρώντας δεδομένο πως η γονεϊκή συμπεριφορά είναι υπαίτια για το 90% περίπου της παιδικής συμπεριφοράς, μπορώ να πω πως η αδιαφορία των γονέων, η κακοποίηση των παιδιών, σωματική ή λεκτική, τα νεύρα και τα ξεσπάσματα, αυτές οι στιγμιαίες εκρήξεις θυμού που επαναλαμβάνονται με τα χρόνια είναι σίγουρο πως θα μεταδοθούν. Σαν παθογόνο γονίδιο που μεταφέρεται με την κληρονομικότητα. Ο αδιάφορος και σκληρός γονέας είναι ο ηθικός αυτουργός του εγκληματία που γεννά κι ανατρέφει. Κι όταν, μετά από πολλά χρόνια, αναρωτιέται τι έκανε λάθος, η απάντηση είναι πως έκανε πολλά λάθη, μικρά ή μεγάλα, τα οποία δεν πρόσεξε ή θεώρησε λεπτομέρειες. Αυτά τα λάθη βούλιαξαν και κρύφτηκαν στην ψυχή του παιδιού του, σαν πετραδάκια που πετάχτηκαν στο βυθό μιας λίμνης και μετά από χρόνια δημιούργησαν έναν καινούριο όγκο στην προσωπικότητα του παιδιού.
Δεύτερον, υπάρχει η ανάγκη μας να ωραιοποιούμε το κακό που κάνουμε. Φανταστείτε έναν κόσμο όπου ο κάθε εγκληματίας είχε συναίσθηση του κακού που έκανε. Ή ακόμα περισσότερο, να ένιωθε με την ίδια ένταση το κακό που διέπραττε. Ο κόσμος εκείνος γρήγορα θα απαλλασσόταν από εγκληματίες... Αυτό όμως δε συμβαίνει στον κόσμο μας, τουλάχιστον με τους συμβατικούς φυσικούς νόμους που ξέρουμε. Ο εγκληματίας όχι μόνο δεν νιώθει μέσα του το κακό που κάνει αλλά απομακρύνεται από αυτό. Η πιο εύκολη λύση είναι να αδιαφορεί, διότι υπάρχουν άνθρωποι που έχουν την ικανότητα να μένουν αναίσθητοι από όσα γίνονται γύρω τους. Όσοι δεν έχουν αυτή την "πολυτέλεια" προσπαθούν να το παίξουν αδιάφοροι και κοροϊδεύουν για χρόνια τον εαυτό τους, αναβάλλοντας συνεχώς την ερώτηση "γιατί το κάνω αυτό";
Τέλος, υπάρχει η κατηγορία ανθρώπων που κάνουν κακό έχοντας πλήρη επίγνωσή του. Αυτή η κατηγορία, προκειμένου να έχει εσωτερική γαλήνη, έπρεπε να βρει πολλές δικαιολογίες, άνετες και βολικές, για να καθησυχάζει εαυτόν για όσα εγκλήματα διέπραττε. Θα κάνω μια περιγραφή κάποιων από αυτές τις δικαιολογίες:
Ευφημισμοί. Έχω αναφερθεί παλιότερα σε αυτό, στο άρθρο μου περί κακοποίησης των ζώων. Χρησιμοποιούμε στη γλώσσα μας πιο ντελικάτες φράσεις, λιγότερο φορτισμένες, για να ξεχνάμε το πραγματικό μέγεθος της κτηνωδίας μας. Διότι η μπριζόλα "μας" είναι τεμαχισμένο πτώμα άλλου ζώου που σκοτώσαμε και πετσοκόψαμε. Όσο sugarcoating και να κάνουμε πάνω στην έννοια, είναι
αυτό και τίποτα λιγότερο. Επίσης, η "υπεξαίρεση" είναι κλεψιά. Ληστεία. Είναι το ίδιο κακή με το να μπούμε στο σπίτι κάποιου και να κλέψουμε τα υπάρχοντά του, καθώς αυτός χάνει περιουσίες, σπίτια, παιδιά ή την ίδια του τη ζωή από την ανέχεια. Η αστυνομική "καταστολή" είναι βίαιη συμπεριφορά, που απαρτίζεται από άγριο ξυλοκόπημα, ρίψη χημικών ουσιών τυφλά σε ανθρώπους και πολλή, πολλή κτηνωδία.
Επίσης, "ανεξαρτησία", "ελευθερία λόγου", "ελεύθερη οικονομία". Μάλιστα. Η ανθρώπινη φυλή αποδεικνύει περίτρανα και σε κάθε περίσταση την αγάπη της προς την εξουσία, από την παιδική ηλικία μάλιστα, όπου τα χούγια δεν κρύβονται. Οπότε χρησιμοποιεί ωραίους, πηχυαίους τίτλους για να κρύψει από πίσω την άθλια και άνιση συμπεριφορά της. Διότι η ανεξαρτησία είναι για όσους έχουν περιουσία. Η ελευθερία λόγου είναι για όσους δεν βλάπτουν (λίγο ή πολύ) το κοινό αίσθημα με άβολες αλήθειες. Η ελεύθερη οικονομία είναι ελεύθερη για τους πλούσιους. Οι υπόλοιποι είναι δεμένοι χειροπόδαρα...
Έπειτα, αλληγορίες που μας ταυτίζουν με άλλα ζώα. Οι μύθοι του Αισώπου κάνουν αυτήν τη δουλειά εδώ και αιώνες. Έτσι ταυτίζοντας τη συμπεριφορά μας (με ατυχή παραδείγματα) με ζώα τη νιώθουμε πιο φυσική. Π.χ. ένας άνθρωπος που είναι "πονηρός σαν αλεπού" δεν σχετίζεται με την βιοποριστική πονηριά του ζώου αλλά ορέγεται στην εκμετάλλευση, τη ζήλια, την εξουσία και την ποδοπάτηση δικαιωμάτων (σε μικρό ή μεγάλο βαθμό). Κάποιος που είναι "κακός σαν λύκος" δεν κυνηγά την απαραίτητη τροφή του αλλά κυνηγά άλλους ανθρώπους για να τους καταστρέψει με τον τρόπο του. Και τα παραδείγματα είναι πολλά...
Η καλύτερη όμως ανθρώπινη μέθοδος για να δικαιολογήσουμε την κακή συμπεριφορά μας είναι πολύ εφευρετική. Είναι ό,τι πιο έξυπνο έχει δημιουργηθεί ποτέ εδώ και χιλιετίες και καλύπτει τη συνείδηση εκατομμυρίων ανθρώπων στον κόσμο. Αναφέρομαι φυσικά στην ύπαρξη του Διαβόλου, ο οποίος είναι ίσως "ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου" (η αναφορά που κάνω δεν έχει θρησκευτική προέκταση διότι δεν ψάχνω το αν υπάρχει ή όχι ούτε κρίνω τα χαρακτηριστικά του ή την δική του στάση - απλά τον αναφέρω ως το σημαντικότερο εργαλείο του ανθρώπινου γένους για να ρίχνει αλλού τις ευθύνες του). Αυτό το απόλυτα ευθυνοφοβικό κατασκεύασμα είναι σαν ένα τοτέμ των αρχαίων φυλών που το εξορκίζουμε για να φύγει το κακό από πάνω μας. Είναι κάπως αστείο αν το καλοσκεφτείτε: κάνω μια κακή, αναίτια πράξη και μετά λέω πως ο Διάβολος με έβαλε, με τύφλωσε, μου θόλωσε το μυαλό κτλ. Να λείπουν οι λεπτομέρειες...
Το ζήτημα είναι πως για να έχουμε συναίσθηση του κακού που κάνουμε πρέπει (είναι απολύτως απαραίτητο) να το νιώσουμε σε όλη του την ένταση και να το δεχτούμε ως δικό μας. Διότι η μετάνοια έρχεται μόνο με κατανόηση και ταπείνωση. Οπότε η εύκολη λύση του Διαβόλου βρίσκεται ανάμεσα σε μας και τη συναίσθηση, την μετάνοια, την βελτίωση. Όταν για να αμυνθούμε και να υπερασπιστούμε την αθωότητά μας το εξιλαστήριο θύμα είναι ένα πανάρχαιο κακό πνεύμα, τότε ποτέ μας δε θα βελτιωθούμε. Θα κάνουμε τα ίδια κακά κατ' επανάληψιν χωρίς καμία τύψη. Διότι είναι "υπεράνθρωπο" να είμαστε αναμάρτητοι: είμαστε κατώτεροι, αδύναμοι, επιρρεπείς. Επειδή μας βολεύει. Όπου μας βολεύει. Όταν όμως δεχτούμε την άφεση αμαρτιών (τι βολικό, ένας άνθρωπος να αίρει τις αμαρτίες άλλων ανθρώπων στο όνομα μιας ανώτερης δύναμης) είμαστε καθαροί, έτοιμοι να αμαρτήσουμε και πάλι, να εκμεταλλευτούμε, να καταπατήσουμε και άλλα πολλά εξίσου χαριτωμένα.
Τελικά υπάρχει ανάγκη να σχεδιαστεί το μοντέλο του "Κακού" στον κόσμο. Πρέπει. Για το καλό των ανθρώπων. Αρκεί να μην είμαστε εμείς αυτό. Διότι τη στιγμή που θα συνειδητοποιήσουμε πως στον κόσμο εμείς, το πλάσμα με τον εξελιγμένο εγκέφαλο, είμαστε υπεύθυνοι για ΟΛΑ όσα κάνουμε, το σύστημα θα καταρρεύσει. Και αυτό δεν επιτρέπεται. Δε βολεύει. "Δεν κάνει". Οι άνθρωποι πρέπει να βγαίνουμε αλώβητοι, ενώ ο κίνδυνος πρέπει να είναι εξωτερικός και αόρατος κι εμείς χρησιμοποιούμε μάτι, φυλαχτά και γητειές για να το διώξουμε. Καταστροφικοί ιοί, άγρια μυθικά θηρία, σκοτεινά πλάσματα, ιμπεριαλιστές εξωγήινοι, κακά πνεύματα κι άλλοι πολλοί φανταστικοί μας φίλοι που κάνουν καλό στην ψυχολογία μας, παίρνοντας για χάρη μας και χωρίς συζήτηση όλες μας τις αμαρτίες και την ταμπέλα του "Κακού".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου